Nói ngọng là tình trạng xảy ra ở một số trẻ, xuất phát từ nhiều nguyên nhân như cấu trúc hàm, răng, lưỡi… Đa phần, việc nói ngọng sẽ dần cải thiện theo thời gian, nhưng có những trường hợp trẻ sẽ ngọng đến lúc lớn lên. Ngay khi phát hiện trẻ nói ngọng, bên cạnh thầy cô, cha mẹ cần giúp trẻ chỉnh sửa ngay để tránh kéo dài gây ảnh hưởng tới học tập cũng như khả năng giao tiếp và công việc sau này.
Trong những trường hợp trẻ bị ngọng, cha mẹ phải thật kiên trì dạy con nói thật chậm, từng từ, từng câu và hỗ trợ con theo các nguyên tắc cơ bản sau:
1. “Sàng lọc” những người tiếp xúc với trẻ
Một trong những lý do thường gặp nhất dẫn tới tật nói ngọng của trẻ là do trẻ bắt chước những người xung quanh như bố mẹ, bạn bè, giáo viên,... Vì thế bạn nên sàng lọc đối tượng tiếp xúc với con bạn, bạn nên hạn chế, thậm chí có thể là không cho trẻ tiếp xúc với những người có phát âm không chuẩn.
2. Luyện tập thời gian ngắn nhưng thường xuyên
Bố mẹ nên dành thời gian luyện tập sửa ngọng cùng trẻ, bạn nên sửa ngọng cho trẻ bằng những bài tập ngắn vì nếu bài tập dài trẻ sẽ nhanh chán và mất tập trung, khi luyện tập cho trẻ thì không nên nổi nóng và nản chí vì nếu như vậy bạn sẽ thất bại.
3. Cho con luyện cơ miệng thường xuyên
Bố mẹ nên tập hợp và phân loại lại những chữ cái, từ mà con đang phát âm sai để có phương hướng hướng dẫn con nói chuẩn hơn. Có thể cho con tập bài tập luyện cơ miệng vào buổi sáng như: Há miệng to và nói “A, O, TR,…” làm khoảng 5-7 lần.
Ngoài ra, bạn nên kết hợp giữa bài tập với các trò chơi để trẻ hứng thú hơn và không bị chán, khi rèn nói ngọng cho con thì bạn nên nói chậm lại, không cáu gắt, không tức giận, nên tạo cho trẻ một môi trường thoải mái để trẻ tiếp thu.
4. Giúp trẻ bỏ các thói quen xấu ảnh hưởng tới phát âm
Những thói quen xấu cũng là nguyên nhân dẫn đến nói ngọng như mút tay, ngoái mũi, cho tay vào miệng,… Vì thế, ba mẹ nên luôn chú ý nhắc nhở để trẻ có thể dần dần bỏ những thói quen này.
5. Để trẻ biết mình phát âm sai
Khi trẻ lớn một chút hay khi bạn không có đủ thời gian hay sự kiên trì để sửa lỗi ngọng cho trẻ thì bạn có thể trực tiếp cho trẻ biết trẻ đang phát âm sai để trẻ tự ý thức về việc mình đang nói ngọng và sẽ tự chú ý sửa sai cho mình. Trẻ nói ngọng sẽ không biết mình đang bị ngọng và ngọng như thế nào nên cách nhanh nhất là bạn cho con bạn biết bé đang nói ngọng.
6. Cho trẻ tập nói trước gương.
Việc nói trước gương sẽ tạo cho trẻ sự mới lạ và thích thú, cả nhà cùng nhau đứng trước gương, tất cả cùng nhau nói, cùng nhau phát âm. Cả ba mẹ và con đều nói trước gương. Ba mẹ phát âm mẫu cho trẻ những từ và cụm từ mà trẻ thường nói sai để trẻ quan sát, khi phát âm mẫu bố mẹ nên chú ý phát âm chậm và rõ ràng nhất có thể để trẻ có thể dễ dàng quan sát và bắt trước theo. Khi trẻ bắt trước theo thì bố mẹ nên quan sát và sửa sai kịp thời thì trẻ sẽ nhớ hơn, nên động viên trẻ khi luyện tập.
7. Kể chuyện, đọc thơ cùng con
Thực tế nhiều người khi nói sẽ phát âm sai khi giao tiếp thường ngày nhưng khi hát, đọc truyện lại nói chuẩn, đúng. Trẻ em cũng giống như vậy. Do đó, ba mẹ có thể sửa ngọng cho trẻ bằng việc thường xuyên đọc truyện cho trẻ nghe, cũng có thể cho con đọc truyện hay cùng con hát những bài hát thiếu nhi mà trẻ yêu thích sẽ giúp trẻ dần dần phát âm chuẩn hơn.
8. Khuyến khích trẻ giao tiếp
Giao tiếp là nguyên nhân dẫn đến nói ngọng nhưng đồng thời cũng là cách để sửa nói ngọng tốt nhất. Trẻ sẽ phát âm tốt hơn khi thường xuyên được giao tiếp với mọi người xung quanh. Cha mẹ cần tạo thêm không gian giao tiếp cho trẻ. Tuy nhiên, cho tiếp xúc nhiều không phải là ai cũng tiếp xúc, mà nên tránh những trường hợp nói ngọng, nói giọng địa phương.
9. Không nhại, chê con khi con nói ngọng
Một sai lầm rất thường gặp ở người lớn là khi trẻ nói ngọng thì thường hay đùa với con bằng cách nhại lời con, chọc quê con thậm chí còn có người lớn chê con nói ngọng khiến trẻ cảm thấy xấu hổ. Điều này chỉ khiến trẻ khó chữa được tật nói ngọng hơn mà thôi vì trẻ sẽ lầm tưởng điều đó khiến cho bố mẹ vui nên sẽ cố nói ngọng nhiều hơn. Còn đối với trường hợp trẻ bị chê nhiều sẽ khiến trẻ dễ bị tổn thương và trở nên sống khép kín, mất tự tin.
10. Cho trẻ gặp chuyên gia để tư vấn
Nếu bạn không có thời gian, không có sự kiên nhẫn, không tự tin vào khả năng của mình thì bạn có thể cho trẻ gặp các chuyên gia là các giáo viên chuyên dạy ngôn ngữ hay bác sĩ, bạn cũng có thể cho con của bạn tham gia vào một lớp học phát âm để trẻ của bạn có thể có một một trường luyện tập chuyên nghiệp nhất. Cách này cũng sẽ mang lại một hiệu quả rất tích cực.
CHỈNH NGỌNG CHO TRẺ NGỌNG THANH NGÃ
Với độ tuổi học sinh Tiểu học, các con thường bị ngọng thanh ngã, chúng ta sẽ áp dụng công thức đơn giản, tách một tiếng có thanh ngã thành hai tiếng:
Tiếng có thanh nặng + tiếng có thanh sắc
Cụ thể như sau:
1. Âm tiết mở đầu bằng nguyên âm đơn:
ĐỖ = ĐỘ + Ố => Quả đỗ,
Cỗ = cộ + ố =>ăn cỗ,
Mõ = Mọ + ó => cái mõ,
chõ = chọ + ó => cái chõ,
Gỗ = gộ + ố => khúc gỗ,
Dễ = dệ + ế => bài dễ…
2.Âm tiết mở đầu bằng nguyên âm đôi
– Cách nói: Âm tiết đầu là tất cả các âm vị của âm tiết chuẩn nhưng mang thanh nặng. Âm tiết thứ hai là nguyên âm /Ơ/ mang thanh sắc /Ớ/
Ví dụ:
Đũa = Đụa + ớ => đôi đũa,
Chữa = chựa + ớ => thuốc chữa,
Đĩa = Địa + ớ => cái đĩa,
Bữa = bựa + ớ => cơm bữa…
3. Âm tiết khép bằng nguyên âm ngắn /i/ hoặc /u/:
Vẫn áp dụng công thức trên
Ví dụ: MUỖI = MUỘI + Í => con muỗi,
TRỖI = TRỘI + Í => trỗi dậy,
BÃO = BẠO + Ú => cơn bão,
NÃO = NẠO + Ú => trí não
4.Những âm tiết khép bằng các phụ âm mũi sau đây mới mang thanh NGÃ. Các âm đó là âm /m/ , /n/ , /nh/ , /ng/
Âm tiết thứ hai là nguyên âm /Ư/ ( nhưng phát âm giọng mũi và mang thanh nặng /Ứ/ )
Ví dụ:
LẪN = LẬN + Ứ => lầm lẫn,
LÃM = LẠM + Ứ => ngự lãm,
RÃNH = RẠNH + Ứ => cống rãnh,
DŨNG = DỤNG + Ứ => trung dũng,
NGỖNG = NGỖNG + Ứ => con ngỗng…
Các cha mẹ cũng không nên quá lo lắng về trẻ nói ngọng, qua bài trên hy vọng sẽ giúp được các bậc cha mẹ trong việc dạy con trẻ nói đúng phương pháp.
Ban truyền thông khối 5 trường tiểu học Hoàng Diệu.
